Hoàng Hưng
Thưa nhà thơ Bằng Việt,
Tình cờ tôi được nghe mấy lời anh nói tại Đại
hội Hội Nhà văn Hà Nội (HNVHN) ngày 30 tháng 10 năm 2016 vừa qua về Ban Vận
động Văn đoàn Độc lập Việt Nam (BVĐVĐĐL) khi trả lời chất vấn về trường hợp nhà
phê bình Phạm Xuân Nguyên (qua clip ghi hình trên trang mạng Trần Nhương và
Nguyễn Xuân Diện). Thấy phải có ngay “đôi lời” với anh, vừa theo chỗ thân tình
– bạn học từ thời “áo trắng đơn sơ mộng trắng trong” dưới mái trường Phổ thông
Ba Việt Đức 1958-1960, bạn thơ “bút mới” Hà Nội thời chiến tranh, bạn sinh hoạt
với HNVHN những năm 2002-2008; vừa theo lương tâm của một trong các thành viên
sáng lập BVĐVĐĐL buộc phải phản ứng với những phát biểu công khai gây ngộ nhận
cho tổ chức của mình.
A. Trước hết, xin ghi nhận anh có một số ý
kiến thẳng thắn, tương đối khách quan về BVĐVĐĐL.
Anh đã nói đúng bản chất của BVĐVĐĐL: “Tuyên
ngôn chấn hưng nền văn học dân tộc đang xuống cấp nghiêm trọng”, “hoàn toàn độc
lập, không chịu, không muốn liên quan bất cứ tổ chức chính thống nào…”, “tách
biệt khỏi hệ thống các tổ chức xã hội của chúng ta [ý là của “Đảng ta” – HH]
trong đó có Hội Liên hiệp VHNT Hà Nội”.
Xin đối chiếu với “Tuyên bố thành lập BVĐVĐĐL
ngày 3/3/2016”:
“Sau năm 1975, kết thúc một thời kỳ lịch sử
kéo dài hơn trăm năm, đất nước cần một cuộc phục hưng dân tộc căn bản, mà nền
tảng là phục hưng văn hóa. Tiếc thay công cuộc cần thiết và nghiêm trang ấy đã
không diễn ra như mong đợi. Trái lại văn hóa Việt Nam
Trước tình cảnh kéo dài và nay đã trở nên cấp
bách đó, chúng tôi, những người cầm bút ký tên dưới đây, quyết định vận động
thành lập một tổ chức độc lập của các nhà văn viết bằng tiếng Việt ở trong nước
và ngoài nước, lấy tên là Văn đoàn độc lập Việt Nam, với mong muốn góp phần
tích cực xây dựng và phát triển một nền văn học Việt Nam đích thực, nhân bản,
dân chủ, hiện đại, hội nhập với thế giới, có thể đóng vai trò tiền phong đúng
như nó phải có trong sự nghiệp phục hưng văn hóa, phục hưng dân tộc mà lịch sử
đang đòi hỏi…
Văn đoàn độc lập Việt Nam
Nếu so với bài nói chuyện của ông Chủ tịch Hội
LHVHNT toàn quốc ở Thanh Hoá vài năm trước mà một cây bút mạng đã đưa lên,
trong đó sự xuyên tạc, vu cáo BVĐVĐĐL khá thô bỉ, thì thấy anh hơn hẳn một cái
đầu về nhận thức và ứng xử văn hoá!
Tuy nhiên, không hiểu do nhầm lẫn hay “buộc
phải tỏ ra nhầm lẫn” vì sức ép nào đó, anh đã vô tình hay cố tình bóp méo hai
chi tiết rất quan trọng trong Tuyên bố của BVĐVĐĐL:
1/ Anh nói: BVĐVĐĐL
phủ nhận nền văn học cách mạng từ 1945 đến nay (mà anh cho là chính nhà văn
Nguyên Ngọc, người đứng đầu BVĐVĐĐL đã từ đó sinh ra), thậm chí bảo rằng tuyên
ngôn đó kêu gọi ‘’các nhà văn phải làm thế nào để không xấu hổ với nền văn học
của chúng ta’’, và nói tuyên bố như thế là “ngộ nhận, vội vã”.
Xin thưa: Chỉ cần liếc qua mấy dòng trích phía
trên trong Tuyên bố thành lập BVĐVĐĐL, ta thấy ngay không hề có sự “phủ nhận”
nào như anh nói!
Vả lại, việc đánh đồng “nền văn học của chúng
ta” như anh nói đến nhiều lần trong lời phát biểu, với “nền văn học cách mạng”,
là một sự lẫn lộn hoặc đánh tráo khái niệm quá ấu trĩ hoặc khiên cưỡng mà ngày hôm
nay có lẽ chỉ những cây bút “con đẻ của tuyên huấn” mới sử dụng.
Trong nền văn học được Đảng Lao động trước
đây, Cộng sản sau này tài trợ hoặc công nhận, chí ít là không bác bỏ, ta tạm
gọi là “văn học chính thống”, ngoài các tác phẩm “cách mạng” do đa số nhà văn
bị dẫn dắt một cách cưỡng bức hoặc lừa mị, vẫn có không ít tác phẩm của các nhà
văn tài năng, bản lĩnh, cố thoát ra khỏi gông cùm “ý thức hệ” để vươn tới cái
phổ quát, cái nhân bản, cái đẹp. Điều đó khỏi cần chứng minh. Không thể “vơ”
những tác phẩm như thế vào “nền văn học cách mạng”. Đó là tài sản của văn hoá
dân tộc.
Đến nay, các nhà lý luận nghiên cứu phê bình
nghiêm túc chỉ nói đến “văn học kháng chiến 1945-1954”, “văn học miền Bắc
1954-1975”, “văn học sau đổi mới” … Có nói đến “văn học cách mạng” là thường để
trong “…”.
2/ Anh nói: BVĐVĐĐL tuyên bố là “một tổ chức
đối lập”.
Không hiểu anh “trượt miệng” hay cố tình? Anh
không phân biệt được “độc lập”/ “đối lập”?
Nếu đối lập, thì xin hỏi BVĐVĐĐL đối lập với
ai? Khi rất nhiều thành viên BVĐVĐĐL vẫn là Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam và Hà
Nội, điển hình là hai anh Thái Kế Toại (đương chức Phó Chủ tịch thường trực Hội
Điện ảnh Hà Nội sau bầu cử khoá mới), Phạm Xuân Nguyên đương chức Chủ tịch
HNVHN (chỉ sau khi bị Hội Nhà văn ngang nhiên tước bỏ quyền dự Đại hội, 20
thành viên BVĐVĐĐL mới rút tên khỏi HNVVN)?
Không, chúng tôi không “đối lập” một cách
chung chung vơ đũa cả nắm, chúng tôi chỉ muốn “độc lập”, không muốn bị ai “lãnh
đạo, nuôi nấng và sai bảo, dạy dỗ”. Không, chúng tôi chỉ “đối lập” với những
ai, với những chính sách, những việc làm vi phạm quyền tự do sáng tạo và công
bố tác phẩm của tác giả, đi ngược lại tính nhân bản của văn học.
Nói như thế không phải chúng tôi sợ hãi vì bị
coi là “đối lập” hay đánh giá không tốt những tổ chức “đối lập” đang có và chắc
chắn sẽ có, đơn giản là chúng tôi yêu cầu “gọi sự vật đúng tên”.
B. Một điểm nữa đáng ghi nhận trong phát biểu
của anh về thái độ nên có của anh và “các đồng chí” đối với BVĐVĐĐL: coi anh em
trong BVĐVĐĐL là những người từng đóng góp rất nhiều cho văn học nước nhà, coi
họ như bạn bè, đồng nghiệp, không đẩy họ sang hàng ngũ thù địch, “vì bất mãn
hay vì cách đối xử nào đấy” (mà chuyển sang hàng ngũ thù địch).
Đó là, không kể anh còn ẩn ý “khen” BVĐVĐĐL
khi dùng hình ảnh “cô bồ trẻ trung, xinh đẹp” của anh Phạm Xuân Nguyên, so với
bà vợ (già, xấu xí?) là HNVHN, hihi…
Nhưng ngay trong phát biểu này, anh cũng phạm
sai lầm: quá coi thường các thành viên BVĐVĐĐL, đa số là những cây bút lão
thành đầy bản lĩnh. Họ lập BVĐVĐĐL đâu phải vì “bất mãn cá nhân”, vì “một cách
đối xử” nào đó, mà vì họ có quan điểm rõ ràng về thế giới và nhân sinh, về nghệ
thuật, không đồng nhất với quan điểm mà anh nói là “quan điểm của Đảng”. Không
ít người đã từ chối giải thưởng và/hay tài trợ của chính quyền, vì muốn giữ đúng
chỗ đứng “độc lập” của mình.
Tức họ là những người “bất đồng chính kiến”
nói theo ngôn ngữ thời thượng, và họ công khai sự “bất đồng” ấy. Tôi tin rằng
không sự ve vuốt, phủ dụ nào của các thế lực quyền-tiền có thể “đẩy” họ ra hay
“lôi” họ về đâu anh ạ!
Để kết thúc, tôi chúc anh luôn phát huy nhiều
nữa những nét đẹp mà lương tri, lương tâm của một trí thức, một nhà thơ đích
thực tạo nên, cố hạn chế những nét xấu mà con người tuyên huấn, con người cán
bộ văn nghệ ăn lộc Đảng nó tiêm nhiễm vào anh. Để chúng ta vẫn luôn là bạn. Để
ngày mai bạn đọc chỉ nhớ “nhà thơ Bằng Việt”, quên đi một “ông Phó Chủ tịch Hội
đồng Nhân dân hữu danh vô thực ”, một “ông Chủ tịch cái hội gì đó trong tay áo
tuyên huấn thành ủy”!
Chúng ta đã ở tuổi “xưa nay hiếm”, là bậc đàn
anh, bậc thầy của tất cả các vua và quan đầu triều, còn gì phải “lăn tăn” nữa
anh!
31/10/2016
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét