Cái đêm hôm ấy... đêm gì?

Phùng Gia Lộc

Cuối năm 1983, tôi được ở nhà chờ quyết định về nghỉ chế độ. Chiều chủ nhật, thằng Học con tôi rủ rỉ nói:

- Con bắt được bác Quang ăn bánh cuốn ở hàng anh Minh. Bác đi thồ sắn ở chợ Phúc Địa về. Bác cho mấy bó nhưng con không lấy. Bác dặn con về đừng nói với bố mẹ là đã gặp bác. Nói, hôm nào sang bác đánh chết.

- Hừ! Lại thế nữa...

Tôi buột miệng bảo với con thế, rồi thừ ra. Bạn bè anh em cùng một phòng với nhau mà đi qua không vào. Có điều gì nhỉ?

Sáng thứ hai tôi sang cơ quan ứng mấy cân gạo và định bụng sẽ gặp, trút sấm sét lên đầu anh ấy. Nghe tôi trách, Lê Trung Quang, trưởng phòng tổ chức Ủy ban huyện Thọ Xuân, cười hà hà làm lành thật đôn hậu, dễ yêu:

- Giá có một mình thì tôi vào. Đằng này những bốn binh, khao được, anh cũng liệt. Vả lại, bốn cái xe nặng è, sợ tối.

Là trưởng phòng tổ chức ủy ban huyện, anh cũng để gia đình vợ con đói thiếu. Ra anh còn kém cỏi hơn cả tôi, một kẻ chân chim trần trụi, một tay sắp trở thành "phó thường dân". "Nhà mình cũng bí. Nộp sản đi rồi, lúa đã cạn. Khó mà ăn thấu tết được". Quang lắc đầu bảo thế.

Anh gạn tôi:

- Ông ở đây với tôi đêm nay cho vui. Tôi buồn quá.

Tôi chỉ vào mấy cân gạo đã bó buộc sau xe, bảo anh Quang:

Nghĩ muộn

Bút kí chính trị đặc sắc của NGUYỄN KHẢI

http://quechoa.info/2012/03/04/

Sau khi viết xong cuốn tiểu thuyết sau cùng “Thượng Đế thì cười” tức là đã trút được hầu hết tâm sự của một người cầm bút trong nửa thế kỷ, tôi đã nghĩ sẽ không viết thêm một dòng nào nữa, việc lớn của tôi đã hoàn tất, hay dở cũng chỉ có vậy, vì tôi vốn cũng chỉ có vậy. Nào ngờ khoảng đầu tháng 5 năm2005, chị Tuyết Nga, nhà thơ, nhà nghiên cứu văn học, tác giả cuốn sách “Phong cách văn xuôi Nguyễn Khải” yêu cầu tôi trả lời 12 câu hỏi để chị bổ sung vào nguồn tư liệu riêng. Có thể từ đó chị dựng lại chân dung nghệ thuật của tôi thêm một lần nữa chăng?

Các câu hỏi được đặt ra theo cái trật tự riêng của chị. Ví dụ câu mở đầu chị muốn biết cảm nhận của tôi giữa sự tiến bộ của khoa học và năng lực đạo đức của con người, tiếp đến là những câu hỏi khác,”…chính chúng ta đã làm thay đổi hoàn cảnh tới mức để tồn tại chúng ta phải thay đổi chính mình”, “con người ta giống nhau bởi sự chẳng giống ai, vậy thói phủ định, ý muốn bài xích hoặc đồng hóa người khác xuất phát từ đâu”, “đã bao giờ anh có cảm giác về bản thân đại loại như một viên đạn trượt qua đích hay sống quá thời, thậm chí chưa đến thời của mình”.

 Tôi xem những câu hỏi như là những gợi ý có khả năng mở ra nhiều chiều để tôi có thể bày tỏ ý kiến và nỗi niềm của mình, tức là nói rộng ra nhiều chuyện không có trong nội dung câu hỏi. Nghĩ tới đâu viết tới đó, nghĩ gì viết nấy theo cái mạch tự nhiên của người đang vừa nghĩ vừa phân vân tôi để nguyên cả, không xén gọt tô điểm thêm gì để cái nghĩ của mình còn giữ được một chút cái tươi, cái mới lúc ban đầu, khỏi bị xơ cứng trong cái chính xác giả tạo, gò bó. Thành thử lúc đọc lại những trang đã viết thấy như có hai người trò chuyện độc lập, chẳng ăn nhập gì với nhau nhưng vẫn có một mối liên hệ rất gần gũi, đó là vì cả hai đang làm những công việc gần nhau và cùng sống trong một môi trường chính trị, xã hội nhiều chục năm, cùng hi vọng những gì mình mong muốn trước sau gì cũng tới. Cách bố cục bài viết cũng lộn xộn, gần như gặp đâu nói đó, nói rồi còn nhắc lại, có ý tưởng nhắc lại đến vài lần như người đã quá giàn nên lẫn. Chỉ nên xem nó như một bài tùy bút dài, tùy bút chính trị của một người viết văn, tức là chính trị không chuyên, chính trị chủ quan theo cảm nhận cá nhân mà bộc bạch. Bởi vậy tính chính xác không cao,có thể đúng, có thể sai, mong bạn đọc cao minh thông cảm mà lượng thứ cho.